Jeleniogórzanin kpt. Zbigniew Boznański z medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznanym przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie

Pan Zbigniew wraz z bratem Tadeuszem byli dziećmi, gdy ich mama Mirosława Boznańska i babcia Ewa Jakimiec w czasie II wojny światowej ukrywały w swoim majątku w Czechach pod Lwowem żydowskiego lekarza Wiktora Haasa.

Zadaniem chłopców było dostarczanie jedzenia ukrywającemu się mężczyźnie. Za uratowanie życia dr Haasowi kpt. Zbigniew Boznański wraz z nieżyjącymi bratem Tadeuszem, matką Mirosławą Boznańską oraz babcią Ewą Jakimiec zostali uznani za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie.

Jestem ogromnie wzruszony. Nie spodziewałem się takiego uhonorowania. Dziękuję Instytutowi Yad Vashem w Jerozolimie i władzom Izraela

- mówił ze łzami w oczach Zbigniew Boznański.

Znaliśmy dobrze dr Haasa jeszcze ze Lwowa. Był lekarzem, przyjacielem rodziny. Gdy wybuchła wojna, został uwięziony w obozie pracy. Udało mu się stamtąd uciec i dotrzeć do naszego domu

wspomina kpt. Boznański.

Jego babcia i mama umieściły zbiega na strychu. Zadaniem Zbyszka i Tadka było dostarczanie jedzenia doktorowi Haasowi. Sytuacja się skomplikowała, gdy w majątku Boznańskich zamieszkał porucznik Wehrmachtu razem ze swoim ordynansem.

Wszystko mieliśmy tak zorganizowane, by nikt się nie zorientował, że Niemcy mieszkali pod jednym dachem z Żydem. Nie wiem, czy babcia i mama myślały o zagrożeniu, jakie niosło ukrywanie doktora. Wiedzieliśmy jedno. Tak trzeba było postąpić

- podkreśla Sprawiedliwy.

Po dwóch i pół roku ukrywania się, doktor Wiktor Haas doczekał wyzwolenia. Przeniósł się do Krakowa, potem do Wrocławia. Zrobił habilitację i pracował tu w klinice pediatrycznej. Ożenił się i miał dwoje dzieci. Wyemigrował do Izraela w 1969 roku. Cały czas utrzymywał kontakty ze Zbigniewem Boznańskim. Panowie pisywali do siebie.

Drogi Panie Zbyszku ! O tym, jakie uczucia żywię do Matki Pana, dla Pana, Pańskiego Brata i Babci w Czechach, - nie muszę wspominać. To co uczyniliście Państwo dla mnie, w tych najsmutniejszych, najstraszniejszych i najtragiczniejszych dla mnie chwilach, to sprawa, dla której trudno znaleźć nawet właściwe określenie; to był najszlachetniejszy i najpiękniejszy objaw ludzkości, humanizmu, człowieczeństwa; to było i coś więcej – to było prawdziwe bohaterstwo (...) Nie ma i nie może też być żadnego miernika, żadnego równoważnika, którym mógłbym – choć w części – odwdzięczyć się Państwu za te najpiękniejsze i najszlachetniejsze uczucia, do jakich w ogóle człowiek jest zdolny.

- czytamy w jednym z listów.

Słowa z listu dr Haasa zacytował podczas uroczystości w ratuszu jeleniogórskim ambasador Izraela dr Yacow Livne. Podkreślił, że o Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata mówią w Izraelu młodym ludziom, by pamiętali o tych, którzy nieśli pomoc ich rodzinom w czasie II wojny światowej.

Naród żydowski nauczył się wiele podczas II wojny światowej. Nauczyliśmy się, że musimy się bronić. Nauczyliśmy się, że musimy mieć przyjaciół. I Polska jest zdecydowanie takim przyjaznym narodem.

- mówił w Jeleniej Górze ambasador Izraela.

Dowodem tej przyjaźni było spotkanie rodzin Zbigniewa Boznańskiego i nieżyjącego dr Wiktora Haasa. Pierwsi zjechali się z całej Polski. Drudzy przylecieli z Izraela. Wszyscy byli niezwykle wzruszeni i gorąco oklaskiwali nagrodzonego.

Pan Zbigniew jest skromnym człowiekiem. Mało komu opowiadał o swoich wojennych przeżyciach. A ma tak bogaty życiorys, że starczyłoby na kilka osób

- mówi Rafał Czerniga, miłośnik historii z Kamiennej Góry.

To jemu zawdzięczamy upublicznienie bohaterskiego czynu rodziny Boznańskich. Na Facebooku pan Rafał opisywał drogę wojskową kpt. Boznańskiego. Zamieścił także fragmenty korespondencji między dr Haasem a Zbigniewem Boznańskim. To dało impuls o wystąpienie do Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie o przyznanie tytułu Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

Dotychczas tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata otrzymały 27 712 osoby z 51 krajów, w tym 7 112 Polaków (stan na 1 stycznia 2020 r.). Zbigniew Boznański z Jeleniej Góry znalazł się w gronie 10 listopada 2022 roku.

Zbigniew Boznański jest siostrzeńcem Olgi Boznańskiej, znanej malarki. Od ponad 25 lat jest przewodniczącym Koła Ziemi Jeleniogórskiej Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych. Pochodzi z patriotycznego rodu Boznańskich, których udokumentowana historia rozpoczyna się w roku 1680. Za działalność niepodległościową skazany wyrokiem Rejonowego Sądu Wojskowego we Wrocławiu na 10 lat więzienia. Jego więzienny szlak prowadził od Jeleniej Góry, poprzez Wronki aż do Jaworzna.

Został zwolniony z więzienia 3 marca 1954 r. na podstawie amnestii. Zwolnienie było jednak pozorne, a karę wiezienia zamieniono na przymusową pracę w Wojskowym Korpusie Górniczym, aż do grudnia 1956 roku.

Pan Zbigniew przez wiele lat pracował w magistracie jeleniogórskim i był naczelnikiem wydziału ochrony środowiska. Mieszka w Jeleniej Górze wraz z żoną na osiedlu Orle. Cały czas jest aktywny. Spotyka się z młodzieżą i uczestniczy w uroczystościach kombatanckich.

Tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przyznawany jest przez Izrael ludziom z całego świata za bezinteresowną pomoc udzielaną Żydom prześladowanym przez nazistowskie Niemcy podczas II wojny światowej. Jest to najwyższe cywilne odznaczenie państwowe tego kraju. Dotychczas tytuł Sprawiedliwego otrzymało ponad 27 tysięcy osób z 51 krajów, w tym blisko siedem tysięcy Polaków.

O nadaniu tytułu Sprawiedliwego wśród Narodów Świata decyduje Instytut Yad Vashem w Jerozolimie za pośrednictwem specjalnej komisji, która rozpatruje składane wnioski. W komisji zasiadają historycy i świadkowie historii. Kluczowym dokumentem do podjęcia decyzji o przyznaniu tytułu jest relacja osoby, która otrzymała pomoc.
Sprawiedliwi, za życia albo pośmiertnie, odznaczani są podczas uroczystych ceremonii, które odbywają się na całym świecie, przeważnie w miejscu zamieszkania uhonorowanych lub ich rodzin bądź w Izraelu, w siedzibie Instytutu Yad Vashem.

Sprawiedliwi lub ich potomkowie odbierają z rąk reprezentanta Izraela medal i dyplom honorowy, a nazwiska Sprawiedliwych zostają wyryte na pamiątkowej tablicy w Ogrodzie Sprawiedliwych w Jerozolimie. W Ogrodzie rosną tysiące drzew oliwnych ku pamięci Sprawiedliwych z całego świata. Przy każdym drzewie widnieje imię i nazwisko odznaczonego. Ze względu na brak miejsca od 1996 r. drzewa nie są już jednak sadzone.

Na każdym medalu wręczanym Sprawiedliwym, oprócz nazwiska odznaczonych, widnieją słowa:
„Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”.

Pochodzą one z Talmudu, zbioru praw religijnych obowiązujących w judaizmie.

Na awersie medalu widać dwie ręce trzymające liny osnute drutem kolczastym. Liny otaczają kulę ziemską. To symboliczne wyrażenie idei, zgodnie z którą ratujący sprawiają, że kula ziemska kręci się – świat istnieje. Kula otoczona jest słowami: „Kto ratuje jedno życie, ratuje cały świat”.

Na rewersie medalu widoczny jest zarys budynku, w którym mieści się Izba Pamięci w Instytucie Yad Vashem.
Medal zaprojektował Nathan Karp.

Więcej o innych wydarzeniach w Jeleniej Górze przeczytasz tutaj: