Nie te fakty

JELENIA GÓRA Obowiązująca legenda o założeniu Jeleniej Góry przez Bolesława Krzywoustego to historyczny fałsz, wymyślony na poparcie polskości naszych terenów. Kto zatem naprawdę założył miasto?

Centrum miasta. Ratusz, a na nim napis po łacinie: „Miasto założył Bolesław Krzywousty w 1108 roku”. Takie zdanie, widniejące na budynku magistratu wprowadza w błąd turystów i mieszkańców. Fakty i badania dowodzą, że legenda, którą wpaja się kolejnym pokoleniom jeleniogórzan mija się z prawdą.
Przeszedł Karkonosze
- Książę Bolesław Krzywousty mógł przebywać na naszych terenach w pierwszej połowie XII wieku w czasie walk z Czechami. Jego wojska przeszły nawet Karkonosze – opowiada Stanisław Firszt, dyrektor Muzeum Karkonoskiego. To najpewniej dało początek legendzie. A jaka jest prawda? Poszukajmy w dokumentach. Pierwsza wzmianka w archiwaliach to wpis z 1288 do księgi księcia Bolka I Świdnickiego o obywatelach Jeleniej Góry. Wniosek? Samo miasto musiało być założone wcześniej. Kiedy?
Utajniony wynik
To pytanie nurtowało od dawna historyków. Jeszcze przed II wojną światową badania archeologiczne przeprowadzili Niemcy. Skoncentrowali się oni na terenach dzisiejszego Wzgórza Krzywoustego (niemiecki Hausberg – Zamkowa Góra). Źródła historyczne tam właśnie kazały upatrywać początku miasta. Jednak nie znaleziono śladów starszych niż trzynastowieczne. Wyniki tych badań zostały utajnione przez Polaków po 1945. Obalałyby bowiem ukutą legendę o Krzywoustym, która miałaby potwierdzać polskość ziem odzyskanych.
Krzywousty tu był!
Archeolodzy sprowadzeni z Wrocławia do Jeleniej Góry na początku lat 50-tych kopali w tym samym miejscu, co ich niemieccy koledzy. Jednak tym razem rezultaty wykopalisk pokazały zupełnie co innego. – Krzywousty tu był! – ogłoszono, motywując, że ceramika wykopana na wzgórzu imienia księcia pochodzi z jego epoki. Wyniki tych badań wydrukowano w fachowych czasopismach. – Taki był wymóg. Trzeba było podkreślić polskość tych ziem – opowiada Stanisław Firszt.
Zwrot akcji
W latach 90-tych po raz trzeci rozkopano tereny na Wzgórzu Krzywoustego. Tym razem wykopaliska przeprowadzili archeolodzy z Muzeum Karkonoskiego. Potwierdzono wyniki, jakie w 1938 roku opisali Niemcy. Nie znaleziono w ziemi śladów, które wskazywałyby na obecność Krzywoustego. Więcej. Wzgórze na pewno nie jest miejscem, gdzie powstała Jelenia Góra. Na pewno był tam zamek, który – co potwierdzają odkrycia archeologów i kroniki – spłonął. Tymczasem samo miasto stoi dziś zupełnie gdzie indziej.
Góra złota
Dopiero potomkowie Bolesława Krzywoustego dotarli do miejsca, gdzie dziś znajduje się centrum Jeleniej Góry. Książe Bernard, któremu po historycznych zawirowaniach, przypadł kawałek dzisiejszej ziemi jeleniogórskiej, pozazdrościł swojemu bratu, Bolkowi I Świdnickiemu. Ten posiadał bowiem duże miasta, a Bernardowi dostał się tylko Lwówek Śląski – wówczas jeden z ważniejszych ośrodków wydobycia złota na Dolnym Śląsku. Chcąc poszerzyć swój stan posiadania, książę Bernard wysłał misję poszukiwaczy. Ci odkryli w pobliżu dzisiejszej Jeleniej Góry złoża złota i innych metali. Sprowadzono górników i założono osadę, która szybko przekształciła się w miasto.
Mieszane korzenie
Stało się to na pewno zaledwie kilka lat przed 1288, kiedy to po raz pierwszy o jeleniogórzanach wspominają dokumenty. Miasto musiało rozwinąć się dynamicznie, bo Bernard zaczął rządzić w 1277. Czy władca mówił po polsku? Wychował się w Prusach, w domu mówiono po niemiecku. Niewykluczone, że znał kilka słów po staropolsku, aby porozumieć się z ludem. Mimo bezsprzecznie piastowskiego rodowodu pierwszych włodarzy naszych ziem – nie można mówić o ich wyłącznie polskich korzeniach.