Skarby pogórza i Gór Kaczawskich

Historia Świerzawy sięga połowy XII wieku. Pochwalić się może kilkoma interesującymi zabytkami; najbardziej godny uwagi jest cmentarny kościół św. Jana i Katarzyny otoczony kamiennym murem. Romańską budowlę wzniesiono w drugiej ćwierci XIII stulecia. Wewnątrz podziwiać możemy cenne freski oraz wysokiej klasy artystycznej całopostaciowe płyty nagrobne. Najciekawsza przedstawia rycerza Wenzela von Hochberg i uchodzi za jedną z najpiękniejszych na ziemi śląskiej. Kościół jest wprawdzie zamknięty, ale chętni mogą go zwiedzić. Należy się zgłosić do Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Świerzawie, a najlepiej wcześniej zatelefonować (75 713 52 73).

MYŚLISZ ZE ZNASZ HISTORIĘ REGIONU? ROZWIĄŻ QUIZ I SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

Wojcieszów ciągnie się na długości niemal 9 kilometrów. Od końca XVIII wieku miejscowość słynęła dzięki wydobywanym tu wapieniom krystalicznym, które znajdowały zastosowanie również daleko poza Śląskiem. Dziś obejrzeć tu można m.in. dwa kościoły, kamienną szubienicę, resztki średniowiecznego zamku oraz aż pięć pałaców i dworów (ale tylko z daleka).

W Górach Kaczawskich spotkamy wiele dawnych rezydencji szlacheckich. Po 1945 r. część z nich uległa zniszczeniu, ale obecnie nowi właściciele z pietyzmem niektóre z nich przywracają do dawnej świetności, co możemy zobaczyć na własne oczy w Czernicy, Sokołowcu czy Podgórkach. Warto wspomnieć, że w latach 1874-1915 pałac w Podgórkach należał do znanego malarza, profesora Akademii w Berlinie Ferdinanda hr. von Harrach. Niestety, pałac w Płoninie spłonął na początku lat dziewięćdziesiątych, ale warto obejrzeć pobliskie ruiny średniowiecznego zamku Niesytno. Należy jednak wykazać się samozaparciem, bo właściciele ruin sąsiedniego pałacu (Wilhelmsburg), spalonego w początkach lat dziewięćdziesiątych w dziwnych okolicznościach, raczej nie ułatwiają zwiedzania średniowiecznych ruin, zapewne traktują je jako swoje.

Miłośnicy zamków powinni też odwiedzić Lipę Górną, gdzie na niewysokim wzniesieniu stoją jeszcze ruiny niewielkiego zameczku, lecz niemal dosłownie znikają w oczach. W roku 2000 nieznani sprawcy wykuli wszystkie renesansowe portale. Na szczęście pozostał ciekawy kamienny komin w kształcie piramidy. Pospieszmy się zatem, bo za kilkanaście lat możemy w tym miejscu zastać jedynie stertę gruzu. Z pałacu w Starej Kraśnicy niewiele już wprawdzie pozostało, ale warto zobaczyć piękną manierystyczną bramę wjazdową z bogato zdobionym szczytem. Tak naprawdę też nie wiadomo, co zastaniemy, bo brama odchyliła się nieco od pionu, więc jej byt również jest zagrożony. Nie ma żadnych śladów po pałacu w Nowym Kościele (niegdyś własność rodziny von Zedlitz-Neukirch), ale warto wiedzieć, że wieś wsławiła się w dziejach Śląska tym, że w 1518 r. wygłoszono tu pierwsze na naszych ziemiach kazanie protestanckie.

Góry Kaczawskie to także raj dla miłośników przyrody oraz zbieraczy kamieni. Należy zatem wspomnieć, że między wsią Różana a Nowym Kościołem, po lewej stronie drogi jest miejsce, gdzie występuje wiele agatów. Na prawym brzegu Kaczawy, powyżej zabudowań Wojcieszowa, utworzono rezerwat "Góra Miłek". Na jego obszarze leży wzgórze z wapiennymi skałkami i niewielkimi jaskiniami. Natomiast na południe od wsi Podgórki, na zboczach Maślaka znajduje się Jaskinia Walońska, do której prowadzi wejście o wysokości około 2,5 m. Wewnątrz czternastometrowego korytarza, częściowo zalanego wodą, możemy obejrzeć ładne kalcytowe nacieki. Między Mysłowem a Bolkowem ścisłą ochroną objęto obszar, który porasta sudecki las bukowy, między Lipą a Nową Wsią Wielką powstał zaś rezerwat "Wąwóz Lipa", dolinka niewielkiego potoku tworzącego wąwóz skalny.

Spotykamy tu wiele gatunków chronionych roślin leśnych, krajobraz urozmaicają liczne rumowiska skalne i grupa głazów narzutowych. Gdy z kolei jedziemy szosą ze Świerzawy w kierunku Nowego Kościoła, w Sędziszowej, po prawej stronie doskonale widać tzw. Wielkie Organy Wielisławskie na zboczu góry Wielisławka. To niezwykle interesujące słupowe odsłonięcie porfirów kwarcowych w nieczynnym kamieniołomie, obecnie pomnik przyrody. Na szczycie góry znajdują się pozostałości średniowiecznego grodziska, a w jej zachodnim zboczu - wejście do jaskini szczelinowej o długości kilkudziesięciu metrów i niemal pięciu metrach wysokości. Należy jednak bardzo uważać, bo wewnątrz grożą niebezpieczne zawały!

Bardzo ciekawym przykładem dawnego wulkanu jest Wilcza Góra (przed eksploatacją kruszywa - 373 m n.p.m., dziś - 367 m n.p.m.) koło Złotoryi. Można tam zaobserwować przekrój komina wulkanicznego. Około 15,5 mln lat temu z krateru wydobywała się rozpalona lawa z głębokości około 60 km. Dziś zastygła magma na Wilczej Górze jest bazanitem, czyli odmianą bazaltu. W 1959 r. utworzono tu rezerwat geologiczny, ale z części wzgórza nadal wydobywa się kruszywo.

Z Wrocławia najkrótsza droga samochodem w Góry Kaczawskie prowadzi autostradą, następnie przez Strzegom i Bolków. Na początku Kaczorowa należy skręcić w prawo i po kilku kilometrach znajdziemy się w Wojcieszowie, a po kilku następnych - w Świerzawie.