Pałac Albertich w nowej odsłonie

W 1926 roku, istniejące już od 18 lat muzeum, zmieniło swoją siedzibę. Zostało przeniesione do reprezentacyjnego pałacu Albertich (Albertihaus) przy ul. 1 Maja 9 (il. 1), wówczas Gottesbergerstrasse 23. Pałac ten swoją nazwę zawdzięcza nazwisku rodziny, która kupiła go w 1834 roku. Zacznijmy jednak tę historię, tak jak należy, czyli od początku.

Pałac został wybudowany na zlecenie kupca Juliusa Sonnabenda. Budowa rozpoczęła się w 1801 roku według projektu Leopolda Niederräckera, ucznia Carla Gotthard Langhausa (projektanta m.in. Bramy Brandendenburskiej w Berlinie).

Pałac jest budynkiem dwukondygnacyjnym, murowanym z cegły i kamienia. Składa się z trzech skrzydeł tworzących łącznie plan litery "U", otwartej od ulicy, gdzie znajduje się honorowy dziedziniec. Główne, środkowe skrzydło, ozdobione jest reprezentacyjnym ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym tympanonem wspartym na półkolumnach z widniejącą datą „MDCCCI”.

Sonnabend był kupcem związanym z przemysłem włókienniczym, nie powinno więc dziwić, iż kolejnymi właścicielami pałacu stała się familia posiadająca fabrykę tkacką. Rodzina Albertich, bo o niej właśnie mowa, wywodziła się z Hamburga. W czasie podróży służbowej przez Śląsk Johann Gustav Wilhelm Alberti (il. 2) dostrzegł możliwości, jakie te tereny stwarzają dla przemysłu włókienniczego jeśli tylko udałoby się wprowadzić tutaj pewne udoskonalenia techniczne. W 1792 roku założył on wraz kupcem Assmannem i wrocławską firmą Schreiber & Co. w Wałbrzychu (w obecnej dzielnicy Biały Kamień) dom handlowy specjalizujący się w produkcji i sprzedaży lnu. Został on przekształcony w 1818 roku przez jego synów Hermanna i Wilhelma w manufakturę tkacką z mechaniczną przędzalnią lnu, liczącą około tysiąca krosien.

Wałbrzyska przędzalnia była pierwszą zarówno na Śląsku, jak i na kontynencie europejskim (poza Anglią) tego typu fabryką. W 1834 roku Alberti obchodził nie tylko pięćdziesiątą rocznicę ślubu z Rosiną Toepfer, z okazji której zorganizował festyn miejski, ale także kupił pałac obecne Muzeum Porcelany. Johann Gustav zmarł niestety niecały rok później w wieku 78 lat, pałac pozostał jednak w rękach jego rodziny.

Powróćmy do roku 1926. Kolekcja Heimatmuseum in Waldenburg (Muzeum Regionalnego w Wałbrzychu) została przeniesiona do pałacu Albertich. Pierwszym etatowym kierownikiem muzeum został Friedrich Stelter, a od 1936 roku funkcję tę pełnił Heinrich Bartsch. Po drugiej wojnie światowej zbiory wałbrzyskiego muzeum zostały zabezpieczone przez miejscowe władze terenowe. Pierwszym powojennym kustoszem i kierownikiem muzeum został Marek Sagan. Pod jego kierunkiem zbiory muzeum zostały uporządkowane i przygotowane do ponownej ekspozycji. W 1947 roku nastąpiło uroczyste otwarcie muzeum dla publiczności. W 1949 roku muzeum zostało upaństwowione i otrzymało nazwę Muzeum w Wałbrzychu, a jego wieloletnim kierownikiem został Eufrozyn Sagan. W 1975 roku wałbrzyskie muzeum regionalne zostało podniesione do rangi Muzeum Okręgowego, obejmując swym zakresem merytorycznym cały obszar nowo utworzonego województwa wałbrzyskiego.

W 2015 roku nasze muzeum „wyspecjalizowało się” i otrzymało nazwę Muzeum Porcelany. Na nowo wyremontowanych salach prezentowane są zbiory porcelany europejskiej oraz śląskiej z szczególnym akcentem na manufaktury wałbrzyskie. Jednak ubiegły rok nie zakończył etapu remontów, które mają przywrócić dawny blask pałacowi Albertich. Zrewitalizowany został dziedziniec od strony frontowej i taras od strony ogrodu, a także wykonana została instalacja iluminacyjna budynku (il. 3). Jej oficjalne „odpalenie” miało miejsce 21 grudnia br. w trakcie (przed)światecznej zabawy „W krainie porcelanowego Mikołaja”. Obecnie trwają prace wykończeniowe przy obróbce okien i drzwi, wynikające z wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, jaka miała u nas miejsce w grudniu tego roku. Niebawem muzeum zostanie ponownie otwarte dla zwiedzających, ale wraz ze zmianami z zewnątrz możemy się spodziewać również zmian wewnątrz. By nie ujawniać wszystkiego, a tylko rozbudzić Państwa ciekawość, chciałabym wspomnieć o witrażach, które niegdyś były eksponowane w naszym muzeum. Obecnie, po konserwacji wykonanej przez K. Czaje-Arkabus oraz A. Dymczyk, czekają na moment, w którym ponownie staną się ozdobą naszych pięknych nowych okien.

Pierwotnie zespół witraży (il. 4) przeznaczony był do nowego ratusza wałbrzyskiego z roku 1856 znajdującego się przy Placu Magistrackim. Prawdopodobnie witraże przeznaczone były do Sali Mieszczańskiej, znajdującej się na drugim piętrze ratusza i miały pełnić funkcję reprezentacyjną, dekoracyjną, jak również upamiętniającą historię Wałbrzycha. W 1926 roku, czyli w tym samym kiedy muzeum rozpoczęło swoją działalność w pałacu, witraże zostały do niego przekazane.

W skład zespołu wchodzą dwa witraże wysokie oraz dwa małe. Cały zespół swoją formą nawiązuje do konstrukcji i detali architektonicznych. Motywami kompozycyjnymi witraży są przedstawiania heraldyczne i ornamentalne. Występujący w witrażach zestaw barw jest bardzo charakterystyczny dla Instytutu Witrażowego Adolpha Seilera w latach 1856-1868 oraz nawiązuje do kolorystyki witraży gotyckich.

Na większych witrażach umieszczone zostały przedstawienia herbów Wałbrzycha. „Floralny motyw umieszczony na jednopolowej tarczy jest przedstawieniem drzewa iglastego- jodły, będącej pierwszym godłem miasta funkcjonującym od 1675 do ok. 1720 roku. Modelowane czernią, wyrastające z ziemi drzewo o szarym pniu i rozłożystych żółtawych gałęziach, umieszczone na intensywnym kobaltowym tle wypełnia niemalże całe pole tarczy. Drzewo jest ściśle powiązane z ówczesną, niemiecką nazwą miasta Waldenburg (Wald=las), wskazując na położenie, krajobraz i okolice miasta, ma charakter alegoryczny. Tarcza okolona jest żółtą taśmą z zaznaczonym konturem. Od góry zwieńczona jest koroną (corona muralis) w formie fragmentu architektury obronnej, symbolizującej mury miejskie. Półokrągłe mury z prostym portykiem i czterema otworami w dolnej partii. zwieńczone są pięcioma blankowanymi basztami. Ten typ korony murowej jest charakterystyczny dla terenów niemieckich (korona dekoracyjna dla herbów miast, prowincji i korporacji, symbolizująca status miejski). Przedstawienie herbowe umieszczone jest pośród floralnych motywów- arabesek, modelowanych tak jak korona, czarnym konturem na żółtym tle. Motyw nad herbem, w który wpisana jest korona, utworzony jest z esowato wygiętych, symetrycznie rozłożonych, mięsistych, stylizowanych liści akantu, związanych ze sobą koroną, tworząc zwieńczenie przypominające kwiaton. Po bokach herbu widoczne są fragmenty zawiniętych liści” . Na drugim witrażu ukazany został herb Wałbrzycha z 1850 roku. „Herb został wpisany w przestrzeń pomiędzy liniami żółtej bordiury. Tarcza herbowa zwieńczona jest pięciobasztową koroną murową. Tło herbu, w górnej części płaszczyzny pomiędzy bordiurą, symetrycznie wypełnia ornamentowy motyw floralny w postaci stylizowanych liści i wici akantu. Część ornamentu wypełniająca przestrzeń łuku ostrego nad koroną murową swym kształtem nawiązuje do rozłożystego, „mięsistego” kwiatonu” .

Witraże ukazane w nowej odsłonie to tylko jedna z wielu nowości, jakie czekać będą na wszystkich Państwa w naszym muzeum. Zaprezentujemy Państwu także nowe nabytki działu ceramiki na czele z dwoma obiektami zakupionymi w ramach Programu Kolekcje. Priorytet Kolekcje Muzealne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wszystkich serdecznie zapraszamy wraz z początkiem 2017 roku i zachęcamy do śledzenia naszej strony inetrnetowej http://muzeum.walbrzych.pl.

autor tekstu: Joanna Błoch - adiunkt muzealny, Dział Sztuki
zdjęcia: Muzeum Porcelany w Wałbrzychu